Ogłoszenie upadłości kojarzy się z porażką, bankructwem, niewypłacalnością czyli ogólnie mówiąc niczym dobrym. W mojej ocenie ogłoszenie upadłości jest wyjściem z trudnej sytuacji majątkowej. Ogłoszenie upadłości prowadzi do zrzucenia obciążeń finansowych oraz rozpoczęcia wszystkiego od nowa. Bez ogłoszenia upadłości spłata zobowiązań byłaby niemożliwa nawet przez całe życie dłużnika.
Z mojego doświadczenia wynika, że najtrudniejszą sprawą związaną z ogłoszeniem upadłości jest uznanie przez dłużnika, że nie jest w stanie spłacić swoich zobowiązań. Najczęściej dłużnik przez długi okres żyje w złudnym przekonaniu, że jego sytuacja nagle się zmieni a jego dochody będą większe. By przetrwać trudny okres zaciąga nowe zobowiązania zwiększając już istniejący dług. W efekcie po roku czy nawet kilku latach wyrzeczeń, stresu, walki z wierzycielami i komornikami ma do spłaty kilkadziesiąt różnych kredytów i pożyczek. Czasem nawet nie jest w stanie wskazać swoich wierzycieli. W mojej praktyce tylko w jednej sytuacji dłużnik złożył wniosek o upadłość konsumencką w ciągu dwóch miesięcy od wystąpienia do tego podstaw.
Obowiązująca obecnie ustawa Prawo upadłościowe pozwala na ogłoszenie upadłości przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej w sytuacjach, w których ogólnie mówiąc upadłość nie była zawiniona przez dłużnika. Zgromadzenie dokumentów i wypełnienie formularza wniosku jest nieco skomplikowane i czasochłonne. Sąd Rejonowy dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie, który rozpatruje wnioski o upadłość między innymi z okręgu nowosądeckiego, pracuje sprawnie i szybko wyznacza termin rozpraw jeśli wniosek spełnia warunki formalne. Uczestnictwo w rozprawie dla wnioskodawców wiąże się z bardzo dużymi emocjami. W trakcie ogłoszenia postanowienia wnioskodawcy często płaczą ale po zakończeniu rozprawy czują ulgę. Chcę też podkreślić, że sędziowie prowadzący postępowanie rozumieją sytuację w jakiej znaleźli się wnioskodawcy, są do nich przyjaźnie nastawieni co naprawdę ułatwia im przeżycie tego trudnego momentu.
Do Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie do dnia 31 grudnia 2015 roku wpłynęło 457 wniosków o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, ogłoszono 132 upadłości konsumenckich, a oddalono 41 wniosków. W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2016 roku wpłynęło 605 wniosków o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, ogłoszono 339 upadłości konsumenckich, a oddalono 41 wniosków. Średni czas trwania postępowania od zarejestrowania wniosku do ogłoszenia upadłości w tym Sądzie to ok. 3,5 miesiąca.

Upadłość konsumencka jest postępowaniem sądowym inicjowanym na wniosek dłużnika (konsumenta) – osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, która stała się niewypłacalna bądź na wniosek wierzyciela takiej osoby. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych np. przestał spłacać pożyczkę, kredyt, opłacać czynsz czy media.  Dłużnik traci zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.

Celem postępowania upadłościowego jest restrukturyzacja zobowiązań osoby fizycznej oraz przywrócenie jej płynności finansowej.

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może złożyć:
a) osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej (konsument)
b) wierzyciel osoby fizycznej, która była przedsiębiorcą, także po zaprzestaniu przez nią działalności gospodarczej, jeżeli od dnia wykreślenia z właściwego rejestru nie upłynął rok bądź też osoby, która przestała być wspólnikiem osobowych spółek handlowych
c) wierzyciel osoby fizycznej, która faktycznie prowadziła działalność gospodarczą, nawet wówczas gdy nie dopełniła obowiązku jej zgłoszenia we właściwym rejestrze, jeżeli od dnia zaprzestania prowadzenia przez nią działalności nie upłynął rok.

Wniosek składa się do sądu rejonowego właściwego dla głównego ośrodka podstawowej działalności dłużnika. Przez główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika należy rozumieć miejsce, w którym dłużnik regularnie zarządza swoją działalnością o charakterze ekonomicznym i które jako takie jest rozpoznawalne dla osób trzecich. W przypadku osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej lub zawodowej (konsumenta) domniemywa się, że głównym ośrodkiem podstawowej działalności dłużnika jest jej miejsce zwykłego pobytu – miejsce zamieszkania.

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej składa się na formularzu. Powinien on zawierać:
1) imię i nazwisko, miejsce zamieszkania oraz numer PESEL dłużnika, a jeśli dłużnik nie posiada numeru PESEL – dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację;
2) wskazanie miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika;
3) wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie;
4) aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników;
5) spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty;
6) spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności; wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej uznania;
7) listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia, w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych;
8) oświadczenie dłużnika, że nie zachodzą okoliczności powodujące oddalenie wniosku.

Jeżeli wniosek składa wierzyciel dłużnika wówczas nie wskazuje on miejsc w których znajduje się majątek dłużnika, wykazu majątku, spisu wierzycieli i wierzytelności spornych, listy zabezpieczeń i nie składa oświadczenia, że nie zachodzą okoliczności powodujące oddalenie wniosku.

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej zawiera uzasadnienie, w którym należy wskazać okoliczności uzasadniające jego złożenie oraz je uprawdopodobnić. W tym miejscu dłużnik wskazuje na istnienie przynajmniej jednego wierzyciela, którego wierzytelność jest już wymagalna oraz na okoliczności, które stały się przyczyną niewypłacalności dłużnika. Przedstawia swoją sytuację osobistą i majątkową, jak również możliwości zarobkowe. Podkreśla jakie niezależne i niezawinione przyczyny miały wpływ na powstanie stanu niewypłacalności dłużnika, bowiem podstawowym warunkiem ogłoszenia upadłości konsumenta jest brak winy dłużnika w powstaniu stanu niewypłacalności.

Do wniosku należy dołączyć jego odpis i odpis załączników.

Od wniosku pobiera się opłatę sądową w kwocie 30 złotych, płatną w kasie lub na rachunek sądu rejonowego, do którego składany jest wniosek. Do wniosku należy dołączyć dowód uiszczonej opłaty sądowej.

Dla złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie jest przewidziany żaden termin. Jeżeli dłużnik spełnia warunki do ogłoszenia upadłości konsumenckiej wniosek można złożyć w każdym czasie.

Po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej sąd bada czy wniosek spełnia warunki formalne, a następnie ocenia czy dłużnik spełnia przesłanki do ogłoszenia upadłości i czy nie zachodzą przesłanki do oddalenia wniosku.

Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, jeżeli:
1) dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa,
2) w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku:
– w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe według przepisów tytułu niniejszego, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika,
– ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli uchylono,
– dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości,
– czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli, chyba że przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
3) w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań, chyba że do niewypłacalności dłużnika lub zwiększenia jej stopnia doszło pomimo dochowania przez dłużnika należytej staranności lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
4) dane podane przez dłużnika we wniosku są niezgodne z prawdą lub niezupełne, chyba że niezgodność lub niezupełność nie są istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
Do wniosku o ogłoszenie upadłości złożonego przez wierzyciela nie stosuje się wyżej wskazanych pkt. 2-4.

Na rozprawie podczas której sąd wysłuchuje dłużnika na okoliczności wskazane we wniosku. Sprawy o ogłoszenie upadłości konsumenckiej rozpoznaje sąd upadłościowy w składzie jednego sędziego zawodowego. Po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości bądź oddaleniu wniosku. Na postanowienie o oddaleniu wniosku służy dłużnikowi zażalenie.

Po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej rozpoczyna się właściwe postępowanie upadłościowe. Prowadzone jest ono przez syndyka, pod nadzorem sędziego-komisarza. W toku tego postępowania ustalany jest majątek dłużnika, który z chwilą ogłoszenia upadłości staje się „masą upadłości”, ustalana jest lista wierzytelności, zatwierdzana kolejno przez sędziego-komisarza. Kolejnym etapem postępowania jest wydanie postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli. Taki plan ustalany jest wówczas gdy dłużnik posiadał majątek, jak również wtedy gdy nie posiadał majątku, lecz jest w stanie wykonać plan spłaty. Postanowienie o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd wydaje po wysłuchaniu upadłego (dłużnika), syndyka i wierzycieli. W postanowieniu tym sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli. Po wykonaniu planu spłaty następuje oddłużenie konsumenta, czyli sąd w drodze postanowienia umarza pozostałe zobowiązania konsumenta.

W przypadku gdy osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.

Umorzeniu nie podlegają zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie, jak również zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem oraz zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.

Dłużnik ma również możliwość złożenia propozycji układowych w toku postępowania, jest to alternatywa dla planu spłaty, w której przedstawia swoje rozwiązania dotyczące likwidacji majątku i spłaty wierzytelności. Jeżeli dłużnik uprawdopodobni, że w ten sposób zostaną osiągnięte cele postępowania sędzia-komisarz postanowieniem zwołuje zgromadzenie wierzycieli w celu zawarcia układu. Zwołując zgromadzenie wierzycieli sędzia-komisarz może wstrzymać likwidację majątku upadłego, w szczególności lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego, w którym zamieszkuje upadły.